Hlustaðu á sögur heimamanna

Akureyri - Var töluð danska á Akureyri á sunnudögum?
Hlustaðu á sögu frá Tryggva Gíslasyni, fyrrverandi skólameistara Menntaskólans á Akureyri.

Í spilaranum hér fyrir neðan er hægt að hlusta á söguna ásamt því að sagan er rituð neðar á síðunni.
Sagan er lesin af Vilhjálmi Bergmanni Bragasyni.

 

 

 

"Akureyri hefur stundum verið kölluð „danski bærinn" enda voru fyrstu íbúarnir danskir kaupmenn sem höfðu vetursetu inni á „gömlu" Akureyri, í fyrsta skipti veturinn 1718 til 1719, að því er sagan segir.
Um fasta byggð var ekki að ræða fyrr en upp úr miðri 18. öld en frá árinu 1777 var fyrirskipað að kaupmenn skyldu hafa hér vetursetu. Minjar frá danska tímanum er enn að finna á Akureyri, einkum í nöfnum húsa.

Annað sem stundum hefur verið talið loða við Akureyri eru dönskuslettur í máli manna, þótt þær hafi raunar loðað við fleiri. Þá hafa Akureyringar stundum verið sagðir tala dönsku á sunnudögum og hefur mörgum þótt þetta smáfyndið. En ef til vill er á því skýring hvers vegna Akureyringar eru sagði hafa talað dönsku á sunnudögum. Þegar búseta hófst á Akureyri var þar engin kirkja, enda fátt fólk annað en nokkrir danskir kaupmenn. Sóknarkirkjan var að Hrafnagili og þangað sóttu Akureyringar kirkju, allir nema kaupmenn. Um 1850 óskuðu íbúar Akureyrar eftir því að fá að byggja kirkju sem annexíu frá Hrafnagili en því var neitað í upphafi. Með konungsúrskurði hinn 18. maí 1851 var Akureyringum og bændum í nágrenninu leyft að byggja kirkju á eigin kostnað á Akureyri. Ekki var þó hafist handa um smíðina fyrr en árið 1861 og lágu til þess ýmsar ástæður. Nýja kirkjan var svo vígð árið 1863. Á nýju kirkjunni voru aðeins einar dyr, eins og tíðkaðist á flestum íslenskum kirkjum. Fóru danskar frúr á Akureyri þá til séra Daníels prófasts Halldórssonar að Hrafnagili og báðu hann um að sjá svo til að settar yrðu aðrar dyr á kirkjuna til þess að heldra fólkið þyrfti ekki að ganga um sömu dyr og almúginn. Segir sagan að prófastur hafi svarað því til að hann hafi aldrei heyrt þess getið að tvennar dyr væru á himnaríki. Og við það sat. 

Til eru frásagnir af guðsþjónustum sem danskir kaupmenn héldu á Akureyri áður en kirkja var reist - og jafnvel eftir að hún reis af því að dönsku frúrnar vildu ekki ganga um sömu dyr og sauðsvartur almúginn. I þessum guðsþjónustum var töluð danska og notuð dönsk biblía og dönsk sálmabók, eins og eðlilegt var af því að móðurmál kaupmannanna var danska. Almúginn varð vitni að þessu því að Akureyrarkaupmenn höfðu íslenskar stofupíur, einkum úr nágrannasveitum. Urðu þær auðvitað vitni að því að töluð var danska við þessar andaktir eða guðsþjónustur kaupmanna á sunnudögum. Af þessum sökum töluðu menn í Eyjafirði og nærsveitum um að á Akureyri væri töluð danska á sunnudögum, sem var satt og rétt. Virka daga reyndu kaupmenn svo að tala íslensku við almúgann og gekk það auðvitað upp og ofan."

Akureyri - Var töluð danska á Akureyri á sunnudögum?
Var töluð danska á Akureyri á sunnudögum? Hlustaðu á sögu frá Tryggva Gíslasyni, fyrrverandi skólameistara Menntaskólans á Akureyri.
Skoða nánar
Ánastaðir - Hvalreki kom í veg fyrir hungur
Vissir þú að hvalrekinn mikli á Ánastöðum 1882, bjargaði fólki víðsvegar um landið frá hungursneyð? Hlustaðu á sögu frá Sólveigu Benjamínsdóttur sem er forstöðumaður safna í Húnaþingi vestra.
Skoða nánar
Dalvík - Varðskipið Baldur í Þorskastríðinu
Hefur þú heyrt um varðskipið Baldur og hvernig það tók þátt í Þorskastríðinu? Hlustaðu á sögu frá Jóhanni Antonssyni.
Skoða nánar
Drangey - Veðurtepptur í nokkra daga
Hvernig ætli sé að vera veðurtepptur á eyju eins og Drangey í nokkra daga? Hlustaðu á sögu frá Viggó Jónssyni sem hefur stundað veiðar og siglingar útí Drangey í fjöldamörg ár.
Skoða nánar
Grenivík - Fæddur í hríðarbyl
Veðrið á Íslandi er síbreytilegt og veturnir oft erfiðir með snjóstormum og ófærð. Hlustaðu á söguna hans Ingólfs Kristins Ásgeirssonar þegar hann segir frá degi sem móðir hans mun seint gleyma – dagurinn sem hann kom í heiminn.
Skoða nánar
Grímsey - Hvernig er að alast upp í Grímsey?
Hvernig ætli sé að alast upp í Grímsey? Hlustaðu á sögu frá Huldu Signý Gylfadóttur sem er fædd og uppalin í eyjunni.
Skoða nánar
Hrísey - Hvönn til lækninga
Vissir þú að hvönn hefur verið nýtt til lækninga frá örófi alda? Hlustaðu á sögu frá Lindu Maríu Ásgeirsdóttur sem býr í eyjunni og notar hvönn mikið á veitingastaðnum sínum.
Skoða nánar
Kópasker - Skjálftinn mikli
Hefur þú upplifað jarðskálfta? Hlustaðu á sögu frá Hólmfríði Halldórsdóttur sem bjó á Kópaskeri þegar stóri skjálftinn reið þar yfir árið 1976.
Skoða nánar
Siglufjörður - Líf síldarstúlkunnar
Hvernig ætli lífið hafi verið sem síldarstúlka? Hlustaðu á söguna hennar Birnu Björnsdóttur sem byrjaði að vinna sem síldarstúlka á 7 ára afmælisdaginn sinn.
Skoða nánar
Skagi - Sögur af draugum, forynjum eða jafnvel ísbjörnum
Ætli það séu draugar, forynjur eða jafnvel ísbirnir að þvælast á svæðinu? Hlustaðu á sögu frá Sigrúnu Lárusdóttur sem er fædd og uppalin á Skaga.
Skoða nánar
Ytra Lón - Hjartsláttur Móður jarðar
Hefur þú upplifað orkuna svo hreina og sterka, eins og þú finn hjartslátt Móður jarðar? Hlustaðu á söguna hennar Mirjam Blekkenhorst og hvernig örlögin sendu hana til Íslands þegar hún var um tvítugt.
Skoða nánar
Þrístapar - Síðasta aftakan á Íslandi
Hefur þú heyrt um síðustu aftökuna á Íslandi? Hlustaðu á sögu frá Magnúsi Ólafssyni þar sem hann segir frá þegar pabbi hans og afi grófu upp bein Agnesar og Friðriks.
Skoða nánar